Литологиялық қиманы және гидрогеологиялық жағдайларды зерделеу, тау жыныстарының үлгілері мен су сынамасын алу, тәжірибелік-сүзу жұмыстарын жүргізу және тау жыныстарының жай-күйі мен қасиеттерін далалық зерттеу үшін инженерлік-геологиялық зерттеулер жүргізу кезінде бұрғылау жұмыстары жүргізіледі. Бұрғылаудың нәтижесі – ерекшеліктері бойынша ерекшеленетін және тереңдігі бойынша жіктелетін бұрғылау ұңғымалары.
Өз мақсаты бойынша инженерлік-геологиялық ұңғымалар бөлінеді:
зондталған;ø
барлау (техникалық болуы мүмкін);
инженерлік-гидрогеологиялық;ø
тәжірибелік.
Тереңдігі бойынша ұңғымалар былайша бөлінеді:
таяз (10 м-ге дейін);
терең емес (10-нан 30 м-ге дейін);
орташа тереңдік (30-дан 100 м-ге дейін);
терең (100 м-ден жоғары)
Тереңдігі 150 метрге дейінгі ұңғымаларды бұрғылау үшін КB 30/150 қысымы 13 бар ортадан тепкіш сорғымен немесе қысымы 18 бар бұрандалы сорғымен жабдықталған. KB 30/150 қондырғысында Symmetrix және Duplex сияқты бір мезгілде өңдеу әдістерін қолдануға болады.
Геотермалдық зондтарға арналған ұңғымаларды және тереңдігі 100 м-ден асатын суға арналған ұңғымаларды бұрғылау үшін арнайы әзірленген.
Бұрғылау әдісі геологиялық құрылымға, іздестіру сатысына, ұңғыманың мақсатына, қойылған инженерлік-геологиялық міндетке байланысты. Бұрғылаудың таңдалған әдісі қажетті инженерлік-геологиялық ақпаратты алуды және бұрғылаудың жоғары өнімділігін қамтамасыз етуі керек. Ең сенімді инженерлік-геологиялық ақпарат ұңғыманың айналмалы кенжарынан пайда болған баған түрінде тау жыныстарының үлгілерін беретін бұрғылау әдістерін алуға мүмкіндік береді. Осы әдістердің бірі инженерлік-геологиялық зерттеулерде кең таралған бағаналы бұрғылауды қамтиды. Бағаналы бұрғылау кезінде тау жынысы ұңғымадан бұрғылау ұшымен жабдықталған бағаналы құбырдың көмегімен жынысөзек түрінде алынады.
Алмалы-салмалы жынысөзек қабылдағышы бар кешендерді бағаналы бұрғылау кезінде қолдану бұрғылау өнімділігін 1,5-2 есе арттыруға және жынысөзек шығымдылығын 90-100% дейін жеткізуге мүмкіндік береді.
Алынбалы жынысөзек қабылдағышты қолдана отырып, ұңғыманы бұрғылау процесінде келесі операциялар тізбегі орындалады:
бұрғылау снарядын түсіруге дайындау;
Ұңғымаларды бұрғылау
Инженерлік геологиялық жұмыстардың бір түрі-Ұңғымаларды бұрғылау және бұрғылау.
Бұрғылау учаскенің геологиялық құрылымы мен топырақ құрамын анықтау, жер асты суларының болуын немесе болмауын анықтау, қасиеттерін талдау үшін топырақ үлгілерін таңдау, сондай-ақ алынған қасиеттерге далалық зерттеулер жүргізу үшін қажет.
Инженерлік-геологиялық зерттеулерде Ұңғымаларды бұрғылаудың келесі түрлері қолданылады:
Бұрғылау машиналық әдіспен де, қолмен де жүргізілуі мүмкін. Қазіргі уақытта машиналық бұрғылау жиі жүргізіледі, әсіресе үлкен құрылыста.
Зерттеу тәжірибесінде монолиттерді алу үшін грунт алғыштарды батырудың келесі әдістері қолданылады: қағылма (бірнеше соққылармен және бір соққымен), басылатын, бұрғылау, дірілдік және айналма. Грунт алғыштарды батыру әдісі көбінесе ұңғымаларды бұрғылау үшін қолданылатын білдектердің түріне байланысты.
Жартылай қатты және қатты илемді консистенциясы бар сазды топырақтардың монолиттері 2 м/мин аспайтын жылдамдықпен басу әдісімен батырылған, сыртқы төменгі жиегі үшкірленген жұқа қабырғалы цилиндрлік грунт алғыштардың көмегімен таңдалады. Борпылдақ құмды топырақтардың, жұмсақ илемді, сұйық илемді және ақпалы консистенциялы сазды топырақтардың, ыдыраған шымтезектердің монолиттері 0,5 м/мин аспайтын жылдамдықпен басу тәсілімен батырылған топырақ құрттарының көмегімен іріктеледі.
Кранды статикалық және динамикалық сынау кәсіпорында жүргізіледі, крандардың иесі оларда көрсетілген нақты массасы бар сынақ жүктемелерінің жиынтығын ұсынады. Көпір крандарын сынағаннан кейін иесіне Кранның жарамдылығы немесе жарамсыздығы туралы көрсетілген сынау актісі беріледі.
Жүк көтергіш крандарды сынау кәсіпорында қауіпсіз және сапалы жұмыс істеуге кепілдік береді
SCPTU статикалық зондтау жергілікті жердің беті мен акселерометрлер немесе геофондар қосымша орнатылатын зондтың соңы арасындағы топырақтағы көлденең толқынның таралу уақытын өлшеуге негізделеді. Сейсмикалық толқын жер бетінде жерге орналастырылған болат элементке соғылған кезде пайда болады (көлденең бағытта – ығысатын көлденең толқын). Соққы кезінде зондтың ұшында сигналды (жылдамдықты немесе үдеуді) тіркеу басталады. Қазіргі уақытта зонд орналасқан сейсмикалық толқынның тереңдігіне жету уақыты бойынша топырақтағы көлденең толқынның таралуының орташа жылдамдығы анықталады. Зерттеу жүргізу арқылы, мысалы, тереңдігі бойынша әр 1 м сайын және көршілес деңгейлердегі өлшеу нәтижелерін салыстыру арқылы қалыңдығы 1 м болатын берілген қабаттағы толқынның таралу жылдамдығын анықтауға болады.
Бұрғылау процесінде ұңғымаларды сынау мыналарға мүмкіндік береді: әдістемелік партия тарапынан ұңғыманың барысын және барлық бөлшектерін үнемі қадағалап отыру, өтетін коллекторлардың бастапқы сүзу қасиеттерін сақтайтын жуу сұйықтығының рецептурасын таңдау және қолдану; ағындарды үзіп қана қоймай, оларды қоздыру үшін жақсы жағдайлар жасау үшін оның үлес салмағын белгілеу; механикалық каротаж жүргізу; бағанда іріктеу, жүйелеу және кенжардан түсетін шламдар мен өзектерді зерттеу; электрометриялық зерттеулердің барлық түрлерін жүргізу және оқпан қабырғаларының бейінін ка-вернометриямен алу; айналымдағы жуу сұйықтығында қабат суының, газдың және мұнайдың пайда болуын қадағалау және тікелей және кері айналым (сіңіру немесе толып кету) кезінде шығыстардың шамасын тіркеу; барлық тіркеу және өлшеу аппаратурасы мен аспаптарын, әсіресе салмақ индикаторын қадағалау
Динамикалық зондтау – бұл құрылысқа немесе басқа жер жұмыстарына дайындық кезінде топырақтың қасиеттерін зерттеу әдістерінің бірі. Оның көмегімен топырақтың механикалық және физикалық сипаттамаларын анықтауға болады, олардың салынатын құрылыстардың жүктемесін қолдану кезіндегі мінез-құлқы соған байланысты болады, бұл жобалық құжаттаманы әзірлеу процесінде және тірек іргетастардың кейінгі құрылысында қателіктерді болдырмауға мүмкіндік береді. Статикалық зондтаудан айырмашылығы, динамикалық әдіс соққы немесе соққы-діріл жүктемелерін қолдануға негізделген.
Топырақты сынаудың далалық әдістері кешенді инженерлік-геологиялық зерттеулердің бөлігі болып табылады.
Топырақты далалық сынау (зертханалық және (немесе) геофизикалық зерттеулермен кешенде) мыналар үшін жүргізіледі:
·топырақ массивтерін зерттеу, геологиялық қиманы бөлшектеу, әлсіз және басқа топырақтардың линзалары мен қабаттарын кескіндеу;·
табиғи жатыс жағдайындағы топырақтың физикалық, деформациялық және беріктік қасиеттерін анықтау;
·топырақ қасиеттерінің кеңістіктік өзгергіштігін бағалау;
·қадаларды топыраққа батыру мүмкіндігін және қадалардың көтергіштігін бағалау;
·жуу және үйінді топырақтардың физикалық-механикалық қасиеттерінің уақыт бойынша өзгеруіне стационарлық бақылаулар жүргізу;
·сумен қаныққан топырақтардың динамикалық тұрақтылығын анықтау
Топырақты далалық зерттеудің негізгі әдістері·
·статикалық зондтау және динамикалық зондтау;
·қалыппен, прессиометрмен және т.б. сынау (топырақтың кентіректерін кесуге сынау, айналмалы кесу, ілгерілемелі кесу, эталондық қадаларды сынау
Қалыптық сынақтар топырақтың деформациялық қасиеттерін, сондай-ақ ұсақ жатыс негіздері үшін орындалатын тығыздау сапасын бағалау үшін қолданылады. Мұндай тексеру дисперсті (борпылдақ) топырақтардың, үйінділер мен қиыршық тастардың барлық түрлерінде жүргізілуі мүмкін, бірақ ол әдетте өте жұмсақ және ұсақ түйіршікті топырақтарда қолданылмайды
• Техникалық тапсырма жасау
•Объектіні инженерлік қамтамасыз ету желілеріне қосудың оңтайлы техникалық шарттарын алу
•Сәулет және қала құрылысы бөлімінде Сәулет жоспарлау тапсырмасын алу
•Қоғамдық тыңдаулар өткізу
•Автожол жобаларын Полиция департаментімен келісу
•Су ресурстары инспекциясындағы жобаларды келісу
•Өнеркәсіптік қауіпсіздік департаментінде жобалық шешімдерді келісу
•Тіркеу шифрын ала отырып, Өнеркәсіптік қауіпсіздік декларацияларын әзірлеу және сараптау
•Энергетикалық сараптама жүргізу
•Материалдарды жеткізу пункттерін көрсете отырып, көлік схемаларын жасау
•Бас жоспарды Бас сәулетшімен келісу
•Сәулет және құрылыс саласындағы, қоршаған ортаны қорғау саласындағы және санитарлық-эпидемиологиялық салауаттылық саласындағы нормативтерге сәйкестігіне жұмыс құжаттамасын талдау
•Жобалық құжаттаманы ведомстводан тыс кешенді сараптама порталына жүктеу
•Сарапшылармен жұмыс, туындаған мәселелерді шешу, Техникалық экономикалық көрсеткіштерді бекіту
•Сараптаманың оң қорытындысын алу
•Қоршаған ортаға эмиссияларға рұқсат алу
•Құрылыс-монтаждау жұмыстарының басталуы туралы талон алу
